“Ik probeer altijd iets onverwachts voor een speelplek te bedenken”, zegt ontwerpster Marjan Verboeket van Studio Papas. “Zoals afwijkende elementen die uitdagen om zelf naar een betekenis te zoeken. Dit nodigt kinderen uit tot nieuw zelfbedacht spel, waardoor de speelaanleiding langer interessant blijft.” Kijk met ons mee achter de schermen bij een ontwerpster. Met tips voor een goed speelplekontwerp en ideeën om ook met een minder groot budget veel te bereiken.
Passend ontwerp met participatie
De speelplekontwerpster werkt altijd vanuit een visie van verbinding. “Het liefst start ik met een kinderparticipatietraject omdat een ontwerp beter past als je goed met kinderen praat. Het is wel nodig om ze te begeleiden, anders komen ze met grootse ideeën als achtbanen of zwemparadijzen. Maar op de plek zelf zijn zij degenen die hun speelplek door en door kennen. Omdat ik er alles van wil weten, doe ik mijn best om onderdeel te worden van die groep. Wat goed werkt is de kinderen observeren bij hun spel of samen spelen. Je ziet dan wat ze doen, maar weet niet waarom ze dingen doen. Daarom is het ook belangrijk om ze vragen te stellen, bijvoorbeeld of ze zich wel eens vervelen of waarom er ruzies zijn. Hun verhalen leiden mij, ik hoor waar ze warm voor lopen.”
Schets met praatwolkjes
Bij die eerste fase haalt Marjan ook verhalen op bij volwassenen, een team docenten, omwonenden of ouders. “Zij lopen in alle seizoenen bij de speelplek rond en leveren daarom waardevolle input. Vaak komen bij gesprekken met volwassenen ook de restricties in beeld. Na alle gesprekken maak ik voor de vervolgstap een grove schets en teken ik wat kinderen erin met praatwolkjes erbij. Ik lever zeker geen complete computertekening aan omdat ze dan denken dat alles vastligt. Soms komen mensen pas op ideeën als ze zo’n schets zien. Pas als iedereen kritisch heeft gekeken, maak ik een definitieve tekening en kunnen we na akkoord de bouwfase in. Meestal begeleid ik de uitwerking en ben ik bereikbaar voor de uitvoerder. In het werk komen meestal nog vragen of problemen boven die niet voorzien waren. Zo kan ik de kwaliteit van het ontwerp het beste waarborgen.”
Schoolfoto’s op klimtoestel
In het speeltuinontwerp neemt ze ook de gewenste speel- of onderwijsdoelen mee. Daarnaast brengt ze zelf graag een verrassing aan. “Het is leuk als kinderen een probleempje tegen komen waar ze oplossingen voor gaan bedenken. Soms zie je dat er nieuw spel of nieuwe toepassingen ontstaan. Zo heb ik bij een school in Vlaardingen met de kinderen samen een klimtoestel annex opbergplek ontworpen. Het is een hoog klimtoestel geworden met ongelijkmatige treden die op koffers lijken. Het toestel wordt voor van alles gebruikt. Inmiddels maakt de schoolfotograaf daar de jaarlijkse foto’s omdat kinderen leuk op verschillende hoogten zitten.”
Een andere inrichting vinden kinderen soms zelfs leuker dan nieuwe toestellen. Kinderen willen graag uitdaging en dat kan met hoogteverschillen of door keien te plaatsen. Dan kun je tegen lage kosten een leuke speelplek maken.
Zones, glooiing en torens
Wat werkt er verder om spelen te stimuleren vanuit de ervaring van de ontwerpster? “Kinderen reageren met een ‘jeuj!’ als ze opvallende speeltoestellen zien of in een bos een steil pad ontdekken. Een speeltuin hoeft niet vol te staan met toestellen om kinderen met plezier te laten spelen. Een goed ingedeelde speelplek heeft zones voor verschillende soorten spel. Zoals ruimte voor kinderen die op een kleedje willen zitten en een plek waar ze kunnen rauzen en keihard schieten met een bal. Ook het werken met glooiing doet veel. Net als in het bos maakt een klein hoogteverschil het spelen al spannend. Ik probeer ook zoveel mogelijk de speelplek te laten aansluiten bij de sfeer van de omgeving, en groen en verharding af te wisselen.”
Leuk spelen met laag budget
Volgens de ontwerpster kan een speelplek ook leuk zijn voor kinderen als er weinig budget is. “Een andere inrichting vinden kinderen soms zelfs leuker dan nieuwe toestellen. Kinderen willen graag uitdaging en dat kan met hoogteverschillen of door keien te plaatsen. Dan kun je tegen lage kosten een leuke speelplek maken. Speeltoestellen vragen onderhoud en regelmatige inspecties en zijn op de lange termijn duurder. Wat ik ook wel doe is een speelplek dynamisch inrichten. Een deel wordt dan al volgens het ontwerp aangelegd en een deel van de plek blijft open tot er op termijn nieuwe fondsen zijn. Als ontwerper overleg ik dan wel alvast met het bestuur wat er op die lege vlakken kan gebeuren. Wat soms ook helpt is een toestel op maat laten maken door een timmerman, dat kan soms zelfs goedkoper zijn dan een toestel uit een catalogus.”
Blij met grote speelplek
Een voorbeeld van een speelterrein dat met een laag budget is ingericht en dat veel kinderen trekt is het vijfpalenproject. “Op een langgerekte groenstrook wilde een gemeente met weinig budget het speelplekje op die strook laten opknappen. In overleg is de hele groenstrook aangepakt. Ik heb setjes van palen geplaatst die elk een verschillende functie hebben, zoals springpalen, stappalen, zigzag, hangmattenplek en tentplek en kleine toestelletjes.” Ook in het Gagelpark in Utrecht-Overvecht wist Marjan een omheind speeltuintje om te bouwen tot een speelpark door het omliggende groen te betrekken. Ze heeft daar zones bedacht met her en der speelelementen. “De speelplek ligt tussen hoge flats en er was weerstand om het hek rond de toestellen weg te halen. Door het park licht te laten glooien en de randen te markeren met keien ontstond een groter en toch veilig speelterrein. De bewoners zijn heel blij met de grote plek, die goed wordt gebruikt.” Volgens haar zie je hier wat ook uit onderzoek blijkt: participatie werkt als het op de juiste manier en met de juiste verwachtingen wordt uitgevoerd. “Als kinderen, ouders en buren meedenken krijg je een betere speelplek. Alleen al die herkenning als de plek klaar is. Dan hoor je zo’n hoog stemmetje: ‘Dit heb ik op de tekening gezien!’”
