Ruim 135 toestellen en speelaanleidingen telt het Belevenissenbos in Lelystad. Een groot deel daarvan is zelf gebouwd door de enthousiaste vrijwilligers van het speelbos. Een van hen is penningmeester Edwin Hop. “Natuurlijk is kostenbesparing een reden voor zelfbouw, al het arbeidsloon hoef je niet te betalen. Maar het proces van het bouwen is ook heel leuk en je krijgt iets dat bij je speeltuin past.”
Voor het meest recente toestel knoopte de vaste vrijwilligersbouwploeg van het Belevenissenbos een paar honderd meter touw rond een aantal bomen, voor een uitdagend parcours met meerdere touwbruggen. “In dit geval zochten we speciaal iets dat we ook konden gebruiken in het parcours van onze jaarlijkse kinder-mudrun,” vertelt Edwin, “maar we doen overal inspiratie op. Als we een idee hebben, gaan we eerst een dagje speuren in het bos. Waar zou het passen, welke bomen staan daar die we kunnen gebruiken? Want in een speelbos van veertig hectare hoef je in principe natuurlijk geen extra houten palen neer te zetten.”
Tekenen en checken
Na de eerste verkenning maakt een van de bouwers een eerste ontwerp. In dit geval zijn bijvoorbeeld verschillende soorten touwbruggen bedacht. Extra breed, zodat je met twee man op de brug kunt. “Zo krijgen we bij de mudrun minder opstoppingen en je kunt ook nog eens een wedstrijdje doen. ”Het ontwerp wordt altijd gecheckt door andere bestuursleden. “Op een gegeven moment zie je de zwakheden in je eigen ontwerp niet meer. Het is altijd goed om een vreemd paar ogen te laten kijken.” Met de tekening gaan de bouwers het bos weer in, om te kijken of het allemaal haalbaar is. Pas daarna worden de materialen besteld en begint het bouwen. “Met dit touwparcours zijn we met vier man een weekend of drie bezig geweest. Veel tijd, maar we hebben echt plezier in het bouwen.” Aan 250 meter Huck touw, koppelstukken, klemmen en gereedschap was het Belevenissenbos nu € 2500,- kwijt. Daarvoor zijn vijf touwbruggen gerealiseerd van in totaal 60 meter, in verschillende moeilijkheidsgraden.
Ondergrond als uitdaging
Is een toestel eenmaal af, dan moet het natuurlijk ook gecertificeerd worden. Edwin en zijn mede-bouwers hebben daar de afgelopen jaren veel over geleerd. “Bij de start hebben we wel een aantal toestellen van leveranciers gekocht. Van die gesprekken hebben we het nodige opgestoken. Zo moet je rekening houden met de ondergrond in een bos. Uiteindelijk is steekproefsgewijs een aantal valproeven gedaan, en is op basis daarvan het hele bos goedgekeurd als potentiële ondergrond.”
Certificeren kun je leren
“Er zijn ook cursussen over de veiligheid van speeltoestellen. Het kan handig zijn om die te volgen als je serieus met zelfbouw aan de slag wilt,” zegt Edwin. Het Belevenissenbos heeft een vaste certificeerder. “Inmiddels hebben we zoveel ervaring dat we meestal maar kleine dingen hoeven aan te passen. Dat is wel anders geweest hoor, bij de tweede batch toestellen moest er heel veel veranderd worden. Natuurlijk had de inspecteur gelijk, we hadden het niet handig aangepakt, maar het is wel even je teleurstelling verbijten. Ook daar leer je van. Je kunt bijvoorbeeld al in de ontwerpfase met de keuringsinstantie overleggen, dan bouw je niet voor niks. Dat zou ik andere speeltuinen zeker als tip willen meegeven.”
Passende toestellen
En dat is ook een van de redenen waarom Edwin zelfbouw leuk vindt: de vrijheid om iets zo te maken of aan te passen dat het goed in het bos past. “Hier moet je geen felrode wipkip neerzetten, het zijn allemaal natuurlijke speeltoestellen. Het is zo leuk om een toestel te zien ontstaan! Zo kijk ik ook met veel plezier terug aan ons werk aan de waterpompen. Die hebben we samen met de middelbare school SGL Technasium bedacht. Veel leuke ideeën en leuke ervaringen met de leerlingen! Je bent overal bij betrokken, van de materiaalkeuze tot het moment dat kinderen ermee gaan spelen. Dat is trouwens ook nog een goede raad: gebruik robiniahout! Dat is de enige houtsoort waarvan bewezen is dat het lang genoeg meegaat. In het begin dachten we duurzaam en goedkoop materiaal uit het bos te gebruiken. Maar daar moet je dan toch veel aan onderhouden en sneller dingen vervangen.”
Gewoon doen!
Edwin wil het zelfbouwvirus graag overbrengen op andere speeltuinvrijwilligers. “Ik zie soms nog wat koudwatervrees terwijl mensen wel zin hebben in het bouwen. Als je iets bestelt uit een catalogus wordt alles voor je geregeld. Dat lijkt makkelijk, maar je hebt ook minder invloed. Natuurlijk is een goede voorbereiding onmisbaar als het gaat om veiligheid, regelgeving en bouwprocessen. Wij gebruiken internet om te zoeken: filmpjes telkens kijken tot je ziet hoe ze het gemaakt hebben. Maar je weet toch nooit hoe het in de praktijk loopt, dus ga gewoon beginnen! Maak een eerste ontwerp, overtuig je bestuur en pak je gereedschap! Voor minder geld krijg je een toestel op maat. En je bent altijd welkom in het Belevenissenbos om inspiratie op te doen en te leren van onze praktijkervaringen!”
Tips
- Gebruik slijtvast robiniahout
- Laat andere mensen meedenken over je ontwerp
- Volg een cursus over veiligheidsaspecten
- Overleg in de ontwerpfase al met een keuringsinstantie
- Kijk mee met andere bouwers en met leveranciers
